پمپ فرمان خودرو: عملکرد، انواع و علائم خرابی

سیستم فرمان خودرو یکی از مهمترین بخشهای هر وسیله نقلیه است که ایمنی و کنترل راننده را تضمین میکند. در خودروهای مدرن، *پمپ فرمان* نقش کلیدی در عملکرد سیستم فرمان هیدرولیک یا الکتروهیدرولیک دارد. این قطعه فشار لازم را برای انتقال روان و آسان فرمان ایجاد میکند. در این مقاله، به بررسی ساختار، عملکرد، انواع و علائم خرابی پمپ فرمان خودرو میپردازیم.

—

پمپ فرمان خودرو چیست؟

پمپ فرمان (Power Steering Pump) یک قطعه مکانیکی است که در سیستم فرمان هیدرولیک خودروها استفاده میشود. وظیفه اصلی آن، ایجاد فشار هیدرولیک برای کمک به راننده در چرخش راحتتر فرمان است. این پمپ با استفاده از نیروی موتور خودرو کار میکند و معمولاً توسط تسمه دینام به حرکت درمیآید.

اجزای اصلی پمپ فرمان

1. *پوسته پمپ (Housing)* – بدنه اصلی که تمام اجزا در آن قرار میگیرند.
2. *پرهها یا جکها (Vanes or Pistons)* – برای ایجاد فشار روغن استفاده میشوند.
3. *شفت ورودی (Input Shaft)* – به تسمه دینام متصل میشود و نیروی موتور را به پمپ منتقل میکند.
4. *مخزن روغن (Reservoir)* – محل ذخیره روغن هیدرولیک فرمان.
5. *سوپاپهای کنترل فشار (Pressure Valves)* – فشار روغن را تنظیم میکنند.

انواع پمپ فرمان خودرو

پمپهای فرمان در خودروها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:

1. پمپ فرمان هیدرولیک (Hydraulic Power Steering Pump)*
این نوع پمپ از روغن هیدرولیک برای ایجاد فشار استفاده میکند و به دو زیردسته تقسیم میشود:
– پمپ پره ای (Vane Pump)* – رایجترین نوع، با کارایی بالا و صدای کم.
– پمپ پیستونی (Piston Pump)* – در خودروهای سنگین و لوکس استفاده میشود.

2. پمپ فرمان الکتروهیدرولیک (Electro-Hydraulic Power Steering Pump – EHPS)*
در این سیستم، پمپ به جای اتصال به موتور، توسط یک موتور الکتریکی کنترل میشود و مصرف انرژی بهینهتری دارد. این نوع در برخی خودروهای مدرن مانند بیامو و پورشه استفاده میشود.

3. سیستم فرمان برقی (Electric Power Steering – EPS)*
اگرچه این سیستم پمپ هیدرولیک ندارد، اما به دلیل حذف روغن و تسمه، سبکتر و کممصرفتر است و در خودروهای جدید رایج شده است.

نحوه عملکرد پمپ فرمان هیدرولیک

1. *انتقال نیرو از موتور*: پمپ توسط تسمه دینام به موتور متصل است و با چرخش موتور، شفت پمپ میچرخد.
2. *ایجاد فشار روغن*: پرههای داخل پمپ، روغن هیدرولیک را از مخزن به سمت سوپاپها پمپاژ میکنند.
3. *انتقال فشار به جک فرمان*: روغن تحت فشار به جک فرمان یا رک و پینیون منتقل میشود و به راننده در چرخش چرخها کمک میکند.
4. *بازگشت روغن به مخزن*: پس از کاهش فشار، روغن دوباره به مخزن بازمیگردد.

علائم خرابی پمپ فرمان خودرو

خرابی پمپ فرمان میتواند منجر به سخت شدن فرمان و کاهش ایمنی شود. برخی از نشانههای رایج خرابی عبارتند از:

1. سفت شدن فرمان
اگر هنگام پارک یا دور زدن، فرمان سنگین شود، ممکن است پمپ فشار کافی ایجاد نکند.

2. صدای ناله یا سوت از پمپ
کمبود روغن یا فرسودگی پمپ میتواند باعث ایجاد صداهای غیرعادی شود.

3. نشتی روغن فرمان
اگر روغن هیدرولیک زیر خودرو چکه کند، احتمالاً پمپ یا شیلنگهای آن آسیب دیدهاند.

4. لرزش فرمان در حالت درجا
اگر هنگام چرخاندن فرمان در حالت توقف، لرزش احساس شود، ممکن است پمپ ضعیف شده باشد.

5. تغییر رنگ روغن فرمان
روغن فرمان باید شفاف و قرمز رنگ باشد. اگر تیره یا کدر شده باشد، نیاز به تعویض دارد.

نحوه نگهداری و افزایش عمر پمپ فرمان

– تعویض به موقع روغن هیدرولیک* (هر 50,000 کیلومتر یا طبق توصیه سازنده).
– بررسی سطح و کیفیت روغن* به صورت دورهای.
– جلوگیری از چرخاندن فرمان در حالت توقف طولانی* (مثلاً هنگام پارک).
– تعویض تسمه دینام در صورت فرسودگی* تا فشار اضافی به پمپ وارد نشود.

جمعبندی
پمپ فرمان خودرو نقش حیاتی در راحتی و ایمنی رانندگی دارد. با شناخت انواع پمپها، علائم خرابی و روشهای نگهداری، میتوانید از هزینههای تعمیرات پیشگیری کنید. در صورت مشاهده هرگونه مشکل در سیستم فرمان، بهتر است به یک مکانیک متخصص مراجعه کنید تا از خرابیهای جدیتر جلوگیری شود.